MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Công cuộc đổi mới với những thành tựu bước đầu quan trọng đã đưa đất nước ta ra khái cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội và bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa (CNH), hiện đại hóa (HĐH). Sự biến đổi sâu sắc mọi mặt đời sống xã hội làm thay đổi nhanh chóng cơ sở hạ tầng và đòi hỏi sù thay đổi tương ứng trong kiến trúc thượng tầng, trước hết là nhà nước. Nhà nước có định hướng được không, định hướng như thế nào nền kinh tế thị trường đi theo quỹ đạo của chủ nghĩa xã hội (CNXH) và giải quyết các vấn đề chính trị - xã hội trong điều kiện kinh tế đó ra sao là vấn đề thời sự hiện nay. Đổi mới và hoàn thiện Nhà nước ta trở thành mét nhu cầu nhằm tạo ra môi trường chính trị trực tiếp đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Nhận thức về nhà nước pháp quyền (NNPQ), NNPQ xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam và quanhệ của nó với sự nghiệp đổi mới còn đang trong quá trình hình thành. Vấn đề củng cố và hoàn thiện Nhà nước theo hướng xây dùng NNPQ XHCN được nêu trong Nghị quyết Đại hội VII, Hội nghị toàn quốc và nhiều Hội nghị Trung ương (HNTƯ) (khóa VII, khóa VIII) của Đảng. Đây là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị, là nguyện vọng của nhân dân và quyết tâm của Đảng, Nhà nước ta. NNPQ XHCN có quan hệ như thế nào với định hướng XHCN ở Việt Nam là vấn đề mới mẻ về lý luận, về thực tiễn và đòi hỏi sù nghiên cứu có hệ thống của nhiều khoa học, trong đó có triết học. Đề tài luận án " Mối quan hệ giữa việc xây dựng nhà nước pháp quyền với sự phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa" là góp phần vào quá trình nghiên cứu đó.

2. Tình hình nghiên cứu đề tài

từ khi HNTƯ tám (khóa VII) đặt vấn đề để các cơ quan nghiên cứu khoa học về nhà nước và pháp luật triển khai công tác nghiên cứu tư tưởng và đường lối quan điểm của Đảng; tổng kết kinh nghiệm xây dựng Nhà nước và pháp luật của nước ta, góp phần làm sáng tỏ lý luận về NNPQ XHCN Việt Nam để xây dựng một cách phù hợp thì việc nghiên cứu về NNPQ và quan hệ của nó với định hướng XHCN ở nước ta bắt đầu thu hút giới khoa học và giới lãnh đạo, quản lý. Các văn kiện của Đảng, Nhà nước, các bài phát biểu của các đồng chí lãnh đạo của Đảng, Nhà nước (trong đó có đồng chí Đỗ Mười) là những định hướng cơ bản cho việc nghiên cứu và xây dựng NNPQ XHCN ở nước ta.

Dưới góc độ triết học, nhiều đề tài khoa học cấp nhà nước thuộc Chương trình KX. 05 "Hệ thống chính trị trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở nước ta" thực hiện trong giai đoạn 1991 - 1995 như: KX 05-01, KX 05-02, KX 05 - 04 và KX 05 - 05 v.v... đã dành sù chú ý cần thiết để lý giải mối quan hệ giữa xây dựng NNPQ với giữ vững định hướng XHCN ở nước ta. Đã có mét sè công trình đề cập đến những vấn đề của luận án của các tác giả sau đây được xuất bản: Nguyễn Duy Quý -Mét sè suy nghĩ về xây dựng NNPQ ở nước ta. Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, 2/1992, tr. 12-15. Vấn đề xây dựng NNPQ ở nướcta. Tạp chí Cộng sản, 4/ 1992 , tr. 14-17. Mô hình chủ nghĩa xã hội ở nước ta. Tạp chí Triết học, 4/1997, tr. 5-7.Những vấn đề lý luận về CNXH và con đường đi lên CNXH ở nước ta. Nxb CTQG - ST, Hà Nội 1998. Hồ Văn Thông - Mấy suy nghĩ về vấn đề xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay. Tạp chí Cộng sản, 20/1996, tr. 23-28. Hệ thống chính trị ở các nước tư bản phát triển. Nxb CTQG - ST. Hà Nội 1998. Lê Hữu Nghĩa - Vai trò của chính trị trong việc bảo đảm định hướngXHCN.Tạp chí Cộng sản, 5/1996, tr.18-20. Nguyễn Hữu Khiển - Tính tất yếu kinh tế và chính trị trong sù hình thành và phát triển của nhà nước pháp quyền. Tạp chí Triết học, 6/1997, tr.18-20. Nguyễn Tiến Phồn - Vaitrò lãnh đạo chính trị của Đảng và chức năng quản lý kinh tế của Nhà nước trong điều kiện nền kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay. Tạp chí Triết học, 3/1995, tr. 46-49. Điểm nóng Thái Bình - những bài học kinh nghiệm và những vấn đề lý luận, Đề tài khoa học: " Xử lý điểm nóng chính trị - xã hội", Học viện CTQG Hồ Chí Minh, Hà Nội 3/1998.Nguyễn Văn Oánh: Định hướng XHCN ở Việt Nam: nội dung cơ bản vànhững điều kiện chủ yếu để thực hiện. Luận án PTS triết học, 1994. Trần Thành - Bệnh quan liêu của bộ máy nhà nước và phương hướng khắc phục trong quá trình đổi mới hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay. Luận án PTS triết học, 1994.

Mét sè công trình đề cập đến vấn đề của luận án của các tác giả nước ngoài được công bố ở nước ta như: Kudriaseve V. - Nhà nước pháp quyền - xã hội và cá nhân. Tạp chí Thông tin Khoa học xã hội, 5/1991. tr. 7-10,24.