I/ THỜI KỲ QUÁ ĐỘ VÀ NỀN KINH TẾ NHIỀU THÀNH PHẦN TẠI VIỆT NAM

1. Thời kỳ quá độ và nền kinh tế nhiều thành phần :

a) Thời kỳ quá độ.

“Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội là thời kỳ cải biến cách mạng sâu sắc, triệt để, toàn diện từ xã hội cũ sang xã hội mới –xã hội xã hội chủ nghĩa . Nó diễn ra từ khi cách mạng vô sản thắng lợi ,giai cấp vô sản giành được chính quyền, bắt tay vào việc xây dựng xã hội mới và kết thúc khi xây dựng thành công các cơ sở của xã hội xã hội chủ nghĩa về vật chất-kỹ thuật,kinh tế,văn hoá tư tưởng . Nói cách khác kết thúc thời kỳ quá độ khi đã xây dựng cả lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất , cả cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng xã hội xã hội chủ nghĩa” [giáo trình kinh tế chính trị Mác-Lenin,nhà xuất bản chính trị quốc gia,Hà Nội 2005 trang 266]

Đặc điểm lớn nhất ,cơ bản nhất của nền kinh tế thời kỳ quá độ là sự tồn tại nền kinh tế nhiều thành phần.Trong thời kỳ quá độ,nền kinh tế cũng có tính chất quá độ, nó không còn là nền kinh tế tư bản chủ nghĩa nhưng cũng chưa hoàn toàn là nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Tương tự với nền kinh tế nhiều thành phần chính là sự tồn tại nhiều giai cấp , nhiều hình thức sở hữu trong xã hội . Và mâu thuẫn lớn nhất trong thời kỳ quá độ chính là mâu thuẫn giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản Vì thế thời kỳ này chưa có thành phần kinh tế thống trị chi phối mà chỉ có thành phần kinh tế nhà nước vươn lên giữ vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân. Cũng chính vì vậy, cuộc đấu tranh gay gắt giữa chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản là quá trình cách mạng hết sức gay go, phức tạp và quyết liệt để tiến tới đảm bảo cho thành phần kinh tế chủ nghĩa xã hội giữ vai trò chủ đạo.

b) Nền kinh tế nhiều thành phần :

“Thành phần kinh tế là khu vực kinh tế, kiểu quan hệ kinh tế dựa trên một hình thức sở hữu nhất định về tư liệu sản xuất” [Giáo trình kinh tế chính trị Mac-LeNin, nhà xuất bản chính trị quốc gia , Hà Nội 2005 trang 308]

Nền kinh tế nhiều thành phần là nền kinh tế bao hàm nhiều thành phần minh tế khác nhau , nhiều hình thức sở hữu khác nhau mà trong đó các thành phần kinh tế cùng tồn tại trong một môi trường hợp tác và cạnh tranh.

Việc tồn tại nền kinh tế nhiều thành phần trong thời kỳ quá độ là tất yếu , khách quan bởi : trong thời kỳ quá độ kết cấu xã hội còn đan xen nhiều tầng lớp, nhiều giai cấp trong xã hội, vì vậy lực lượng sản xuất tồn tại ở nhiều trình độ khác nhau. Về quan hệ sản xuất ,tương ứng với mỗi trình độ của lực lượng sản xuất sẽ có một kiểu quan hệ sản xuất. Do đó, cơ cấu nền kinh tế nhất thiết phải là cơ cấu kinh tế nhiều thành phần. Mặt khác chế độ sở hữu và tư liệu sản xuất sẽ có nhiều hình thức khác nhau tức là sẽ dẫn tới việc tồn tại một nền kinh tế nhiều thành phần và các thành phần kinh tế tồn tại biệt lập với nhau những mang mối quan hệ hữu cơ tạo thành cơ cấu kinh tế nhiều thành phần.