Các hiện tượng kinh tế xã hội tồn tại trong những điều kiện thời gian và địa điểm nhất định. Mỗi đặc điểm cơ bản của hiện tượng có thể được biểu hiện bằng các mức độ khác nhau. Nghiên cứu các mức độ của hiện tượng kinh tế – xã hội là một trong những vấn đề quan trọng của phân tích thống kê, nhằm biểu hiện mặt lượng trong mối quan hệ mật thiết với mặt chất của hiện tượng nghiên cứu trong điều kiện thời gian và địa điểm cụ thể. Thống kê dùng các phương pháp của mình để biểu hiện các mức độ đó.

Mức độ đầu tiên được biểu hiện trong thống kê là số tuyện đối, số tuyệt đối thu được trực tiếp sau điều tra và tổng hợp tài liệu, trên cơ sở các số tuyệt đối có thể tính số tương đối. Số tương đối trong thống kê biểu hiện quan hệ so sánh giữa hai mức độ của hiện tượng nghiên cứu, nó có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Trong khi các số tuyệt đối chỉ khái quát được về quy mô khối lượng của hiện tượng thì số tương đối cho phép phân tích đặc điểm của hiện tượng, nghiên cứu các hiện tượng trong mối quan hệ so sánh với nhau.

Điều đó cũng có nghĩa là muốn so sánh hai đại lượng, trước hết chúng phải đo lường được. Và cũng dễ dàng nói được tivi màu đắt hơn tivi đen trắng, nếu biết giá của chúng. Nhưng người ta cũng hay nói : Anh A thông minh hơn anh B, mặc dù không có cách nào dễ dàng để đo trí thông minh. Ta đứng trước các đại lượng không đo lường được và rất khó so sánh.

Như vậy, ta không chỉ cần các đại lượng đo lường được, mà còn cần có đơn vị đo lường chung cho các đại lượng cần so sánh và các cách thức để làm cho các đại lượng đó trở lên so sánh được với nhau. Chẳng hạn, khi so sánh giá một chiếc ô tô con giữa các nước, có các đồng tiền khác nhau, người ta cần dùng tỷ giá hối đoái để quy về một đồng tiền chung đô la Mỹ hoặc bảng Anh…Nhưng như vậy vẫn chưa đảm bảo so sánh được. Người ta phải tính thêm số giờ công mà một công nhân phải làm để có đủ số tiền mua một chiếc ô tô con. Nếu không có cách thức này thì không thể so sánh giá ô tô con giữa các nước được.

Kết cấu đề tài:

Phần I. Tổng quan về phương pháp chỉ số trong thống kê

Phần II. Vận dụng chỉ số trong phân tích ảnh hưởng các nhân tố đến biến động hiệu quả kinh tế nền sản xuất